Halloween heeft een zeer rijke en tevens ver in het verleden reikende geschiedenis. Het mag worden beschouwd als één van de oudste feestdagen tot op heden, met wortels die duizenden jaren teruggaan. Eigenlijk is Halloween een combinatie van 3 feestelijkheden, 'Samhain' (Kelten), 'Pomona' (Romeinen) en 'Allerheiligen & Allerzielen' (Christendom), die elk doorheen de eeuwen heen hun stempel hebben gedrukt op dit winterfeest. Tot slot vertel ik nog iets meer over de verdere evolutie van dit feest tot op vandaag de dag. De Keltische Impuls De Romeinse Impuls De Christelijke Impuls Verdere evolutie... Symbolen De Keltische Impuls De Kelten vierden hun nieuwjaar, dat Samhain werd genoemd, op 1 november. Dit feest markeerde het einde van het seizoen van de zon en het begin van het donkere en koude seizoen. De Keltische nieuwjaarsavond begon op het moment dat het nieuwe jaar aanving met de donkere fasen van het jaar. Samhain was de laatste oogstperiode van het jaar en alle gewassen moesten geoogst worden. Vruchten die na die dag nog aan de bomen hingen, mochten niet meer worden geplukt. Elk gewas dat nog op de velden stond, werd als taboe beschouwd. Het was een offer voor de natuurgeesten en ongeschikt voor huiselijke consumptie. Tijdens het oogstfeest werden vuren aangelegd in het dorp en meestal een stropop verbrand, die vooral in de lente- en zomerfeesten een rol speelde. Het verbranden van de stropop erin had niet alleen betrekking op het verjagen van de koude, maar betekende ook het doorgeven van de vruchtbaarheid. Het stro was datgene wat nog overbleef van de vorige oogst en om de vruchtbaarheid hieruit los te maken, werd een deel van dat stro verbrand. Samhain was ook de tijd van de dood. Dieren werden geslacht en het was een tijd waarin veel oudere stamgenoten aan de dood bezweken omdat de koude zijn intrede deed. Zo evolueerde Samhain langzaam tot een dodenfeest. Eigenlijk begon Samhain als een jacht- en oogstfeest, maar geleidelijk aan kwam er de herinnering bij aan diegenen die hen gedurende de 12 laatste maanden verlaten hadden. De Kelten waren er heilig van overtuigd dat de grenzen tussen de wereld van de mens en de 'Andere Wereld' op die bewuste nacht geopend werden, zodat allerhande geesten op aarde konden ronddolen. Hierdoor waren de Kelten er van overtuigd dat de doden op die nacht naar de aarde terugkeerden. De doden zouden vernieling en rotzooi komen veroorzaken onder de levenden omdat zij jaloers waren op hen en daarom grappen probeerden uit te halen. Ook konden de doden verschillende vormen aannemen. Het waren alleen de slechte geesten die de gedaante van een dier, de slechtsten die van een kat, toebedeeld kregen en voor de nodige angst en kwelling onder de levenden zorgden. Hun doel was de geesten te sussen en te bedaren om op die manier stoutmoedige grappen en kwellingen in de kiem te smoren. Verkleden en vermommen hoorde ook tot de mogelijkheden. De levende hoopte zo dat de doden dachten dat hij/zij één van hen was. Vermomd nam men deel aan een soort van dwaaltocht. Men trok naar de rand van het dorp om de kwelgeesten buiten het dorp te houden. Andere overledenen wachtte een heel wat aangenamere thuiskomst. Er werden voor hen in elk huis en elke kamer kaarsen gezet om hen naar hun vroegere woonst te leiden. Er werd een plaats aan tafel of bij het vuur voorzien. Als voedsel werden vooral zoetheden en cakes geserveerd, terwijl wijn hun dorst moest lessen. Het gewone volk bootste de geesten na en trok van deur tot deur, verkleed in griezelige kostuums en gewapend met uitgeholde bieten, de latere Jack-o'-Lanterns, om te bedelen voor kleine gaven zoals stukjes fruit, koeken en ander voedsel, de latere Trick or Treats. Men geloofde dat offergaven hen zouden vrijwaren van plagerijen door de geesten. De Kelten geloofden dat 31 oktober exact tussen de herfstige dag-en-nacht-evening en de winterzonnewende lag. Dit Keltisch feest is dus de eigenlijke oorsprong van Halloween. Oorspronkelijk was het een nacht van betovering waar mensen geacht werden zich te beschermen tegen kwade machten. - top - De Romeinse Impuls Het feest van Samhain nam deels een nieuwe wending toen de Romeinen, in de eerste eeuw na Christus, het land van de Kelten veroverden en bezetten. Zij introduceerden er namelijk hun feest 'Pomona'. Het resultaat was dat de tradities en rituelen van twee verschillende culturen samenvloeiden, werden gewijzigd en versmolten, waardoor er een gezamenlijk herfstfeest ontstond. Het eigenlijk concept van Samhain bleef wel ongeveer behouden, maar onder invloed van de Romeinen werd er heel wat zoet fruit gegeten. Voor de Romeinen was de periode rond 1 november, net zoals bij de Kelten, erg belangrijk. Ze hielden dan een oogstfeest, gewijd aan de godin Pomona. Na jaren van Romeinse overheersing hebben dus de gewoontes van het Keltisch Samhain zicht tot één groot feest vermengd met de geplogenheden van de Romeinse Pomona. Toch volgde er een nieuwe en meteen laatste injectie, namelijk die van het Christendom. - top - De Christelijke Impuls Het Christelijk feest van Allerheiligen en ook Allerzielen is een loutere kerstening van het Keltische Samhain. De snelle verspreiding en impact van het Christendom deden de mensen hun gewoontes zomaar niet vergeten. Zij bleven op de vooravond van Allerheiligen, Samhain en Pomona gedenken. Later in de Middeleeuwen werd Samhain geassocieerd met heksen, zwarte katten, boze geesten en vleermuizen. De Kerk kon er in elk geval niet voor zorgen dat de mensen hun roots vergaten en op 31 oktober bleven de mensen de mix van het Pomona- en het Samhainfeest trouw vieren. Naarmate de tijd verstreek, vermengden de gebruiken van de verschillende feesten zich en de avond voor Allerheiligen die de Engelsen aanvankelijk 'Eve of All Saints' of ook wel 'All Hallow's Eve(ning)' noemden, verbasterde tot 'Hallowe'en' en tot slot tot Halloween. - top - Verdere evolutie... Door de Verenigde Staten ging Halloween weer herleven. Halloween was overal zo goed als dood en vergeten tot er in de laatste helft van de 15de eeuw er iets gebeurde dat de overleving en de groei van dit heidense winterfeest heeft gered. In 1492 landde namelijk Columbus in de 'Nieuwe Wereld'. Met het ontdekken van Amerika en de belofte van geloofs- en gewetensvrijheid werden zij die geloofden in de druïdische traditie plots opnieuw aangemoedigd om hun oude praktijken nieuw leven in te blazen. De aardappelhongersnood van 1840 deden miljoenen Ieren en Schotten naar Amerika emigreren en namen hun oude tradities mee. De toenmalige Amerikanen namen de meeste Keltische praktijken gewoonweg over zoals bijvoorbeeld de bonfires, trick or treat, bobbing for apples... en legden er hun eigen accenten in. De pompoen als vervangmiddel voor de raap bij de Jack-o'-Lanterns is daar een goed voorbeeld van. Het Keltisch Samhain werd zo een beetje het Amerikaanse Halloween. - top - Symbolen Halloween wordt gekleurd door 3 belangrijke symbolen. Twee, met name de 'Jack-o'-Lantern' en het 'trick or treat-gebeuren', zijn niet meer weg te denken van Halloween. Als derde symbool, weliswaar iets minder bekent, zijn de 'bonfires', de grote vuren, die van bij het begin met het Keltisch Samhain verbonden waren, en er vroeger een speciale rituele betekenis aan gaven en tegenwoordig nog een ceremoniële. Jack-'o-Lantern Als er iets kan doorgaan als het alomtegen-woordige symbool van Halloween, dan is dat zonder enige twijfel de uitgeholde pompoen. Het is interessant om te weten dat een listig verhaal van een zekere Jack, grotendeels aan de oorsprong ligt van het populairste symbool van Halloween. Het verhaal schetst ons de ontmoeting tussen een dronkaard en het kwade in de hoogsteigen persoon van de duivel. Zuiver Ierse folklore of een sprookje met verstrekkende gevolgen? Op deze vraag zullen we nooit met zekerheid een antwoord kunnen geven. Al even aannemelijk is de link die gelegd kan worden met de geesten van de overledenen. Aangezien kaarsen, geplaatst in uitgeholde rapen, flikkerende vlammen voortbrachten, zeker op koude oktobernachten, leidde dit fenomeen tot de associatie van geesten met lantaarns. En dit resulteerde misschien op zijn beurt in de traditie van het uitkerven van schrikwekkende gezichten erop. - top - Trick-or-Treat In Amerika is het uitgegroeid tot een echt kinderritueel. Kinderen gaan verkleed van huis tot huis, van deur tot deur, om snoepgoed en allerlei andere lekkernijen in te zamelen. Als ze geen traktatie (=treat) krijgen, zullen ze kattenkwaad (=trick) met iemand uithalen. Bonfires Hiermee zijn we bij het derde en meteen laatste hoofdkenmerk van Halloween beland. In vergelijking met de Jack-o'-Lantern en trick or treat zijn de bonfires tegenwoordig wel minder populair. In diverse landen werden in de nacht van Halloween nog altijd grote feestvuren ontstoken. Dit gebruik bestaat nog voornamelijk in de Angelsaksische landen zoals Wales, Schotland... Maar ook in de meeste streken van Amerika spelen dergelijke bonfires een niet onbelangrijke rol. Bonfires werden oorspronkelijk 'bone-fires' genoemd. Letterlijk vertaald betekent dit 'vuren waarin botten of beenderen verbrand werden', wat verwijst naar de soms schromelijke feiten uit het verleden. Vandaag de dag staan zij gewoon symbool voor vreugdevuren. Deels waren zij dat in het verleden ook wel vermits vreugde en lijden bij onze voorouders in bepaalde omstandigheden nauw met elkaar verbonden waren. Vandaag de dag betreft het in ieder geval grote vuren die in openlucht aangestoken worden. In onze streken krijgen trouwens kampvuren soms de naam bonfires. - top -      Copyright 2002-2018 © Halloweenpompoenen.be